Pelagra to choroba wynikająca z niedoboru witaminy B3 (niacyny) lub jej prekursora — tryptofanu. Występuje rzadko w krajach rozwiniętych, ale może pojawić się u osób z zaburzeniami wchłaniania, alkoholizmem, niedożywieniem lub chorobami metabolicznymi.
🧬 Przyczyny (etiologia):
- Niedobór niacyny w diecie – np. dieta oparta głównie na kukurydzy, która ma mało niacyny i tryptofanu.
- Zaburzenia wchłaniania – np. choroba Crohna, celiakia, przewlekłe biegunki.
- Alkoholizm – alkohol utrudnia przyswajanie witamin z grupy B.
- Zwiększone zapotrzebowanie – np. w ciąży, laktacji, nadczynności tarczycy, infekcjach.
- Leki – np. izoniazyd, 5-fluorouracyl, hydralazyna, które zaburzają przemiany niacyny.
- Choroby metaboliczne – np. zespół rakowiaka (nadmiar serotoniny zużywa tryptofan).
⚠️ Początek choroby (objawy wczesne):
- brak apetytu,
- osłabienie, zmęczenie,
- bóle głowy, drażliwość,
- biegunki, nudności,
- uczucie pieczenia skóry przy ekspozycji na słońce.
🩺 Przebieg i objawy pełnoobjawowe:
Charakterystyczny jest tzw. zespół trzech D (3D):
- Dermatitis (zapalenie skóry) – symetryczne, w miejscach wystawionych na słońce (szyja, dłonie, twarz); skóra czerwona, łuszcząca, piekąca, potem brunatnieje i grubieje.
- Diarrhea (biegunka) – z powodu uszkodzenia błony śluzowej jelit, może występować również wymioty, bóle brzucha.
- Dementia (otępienie) – zaburzenia pamięci, dezorientacja, bezsenność, depresja, drażliwość, w ciężkich przypadkach psychozy.
👉 W postaciach nieleczonych może dojść do czwartego D – death (śmierci).
🧩 Skutki długotrwałej pelagry:
- trwałe uszkodzenie układu nerwowego,
- wyniszczenie organizmu,
- ciężkie zaburzenia psychiczne,
- wtórne infekcje skóry i jelit.
💊 Leczenie:
- Podawanie niacyny (wit. B3, kwasu nikotynowego) – zwykle doustnie w dawce 300–500 mg/dobę (lub nikotynamidu, który nie powoduje „flusha”).
- Uzupełnienie innych witamin z grupy B (B1, B2, B6).
- Dieta bogata w białko (tryptofan – źródło niacyny) – mięso, ryby, jaja, mleko, orzechy, rośliny strączkowe.
- Leczenie chorób podstawowych (np. alkoholizmu, chorób jelit).
- Opieka dermatologiczna i neurologiczna przy zaawansowanych objawach.
🍽️ Profilaktyka:
- zróżnicowana dieta (pełnowartościowe białko),
- w krajach rozwiniętych: produkty zbożowe często są wzbogacane o niacynę, co niemal wyeliminowało pelagrę.