W kontekście wojny w Bośni (1992–1995), „grupa przetrwania” odnosi się zazwyczaj do niewielkiej, nieformalnej wspólnoty osób, które zorganizowały się, aby razem przetrwać w ekstremalnych warunkach, takich jak oblężenie Sarajewa czy innych miast.
Typowy skład takiej grupy był bardzo różnorodny i opierał się nie tyle na strukturze formalnej, co na zaufaniu, bliskości i wzajemnym wsparciu. W skład grupy przetrwania mogły wchodzić:
1. Rodzina i krewni
- Podstawowy trzon – najbliżsi, z którymi człowiek miał więź emocjonalną.
- Wspólne zamieszkanie, dzielenie się żywnością i obowiązkami.
2. Sąsiedzi
- Ludzie z tego samego budynku lub ulicy, którzy się znali przed wojną.
- Często wspólnie organizowali patrole, zdobywali wodę, dzielili opał.
3. Przyjaciele i zaufani znajomi
- Z różnych środowisk – szkoły, pracy, dzielnicy.
- Wspólna historia i zaufanie pozwalały podejmować wspólne ryzyko (np. wyprawy po wodę lub jedzenie).
4. Specjaliści:
- Lekarze, pielęgniarki – bardzo cenni w warunkach braku dostępu do szpitali.
- Mechanicy, rzemieślnicy, elektrycy – potrafili naprawić piec, radio, agregat.
- Osoby znające się na uprawie roślin, hodowli, konserwowaniu żywności.
5. Osoby z dostępem do zasobów lub informacji
- Ktoś, kto miał kontakt z organizacjami pomocowymi, Czerwonym Krzyżem.
- Albo potrafił słuchać radia, przemycać informacje, wymieniać towary.
Cechy takiej grupy:
- Wzajemne zaufanie było absolutnie kluczowe – zdrada mogła oznaczać śmierć.
- Podział obowiązków – niektórzy zdobywali wodę, inni pilnowali dzieci, gotowali lub pełnili straż.
- Ochrona fizyczna – niektóre grupy organizowały systemy ostrzegania, schrony, wspólne noclegi dla bezpieczeństwa.
- Dzielenie się zasobami – jedzenie, opał, lekarstwa.
Dobra organizacja grupy przetrwania (szczególnie w kontekście oblężenia, jak w Sarajewie) mogła decydować o życiu lub śmierci. Oto przykładowy podział ról i zadań w grupie przetrwania, z uwzględnieniem członków rodziny, sąsiadów i reszty zaufanych osób:
🏠 RODZINA I KREWNI – TRZON GRUPY
To osoby, z którymi dzieliło się przestrzeń, zasoby, odpowiedzialność i emocje. Ich główne zadania:
🔹 Organizacja życia codziennego
- Gotowanie w warunkach kryzysowych (piec na drewno, improwizowany opał).
- Przechowywanie i racjonowanie żywności.
- Utrzymywanie porządku i higieny w miejscu zamieszkania.
🔹 Opieka nad słabszymi
- Dzieci, osoby starsze, chorzy – rodzina dbała o ich bezpieczeństwo i potrzeby.
- Leczenie ran, chorób – jeśli ktoś miał wiedzę medyczną.
🔹 Wsparcie psychiczne
- Utrzymywanie morale w grupie.
- Tworzenie namiastki normalności (rozmowy, modlitwa, wspólne posiłki).
🔹 Ochrona mieszkania
- Zasłanianie okien, wzmacnianie drzwi, obserwacja sytuacji na zewnątrz.
- Ustalanie kolejek do czuwania w nocy.
🏘️ SĄSIEDZI – STRUKTURA LOKALNA I SOLIDARNOŚĆ
To osoby, z którymi dzieliło się przestrzeń poza własnym mieszkaniem (klatka schodowa, piwnica, podwórko). Ich zadania często dotyczyły wspólnego bezpieczeństwa i zasobów otoczenia:
🔹 Wspólna organizacja życia budynku
- Podział drewna, wody, pieców (wspólne gotowanie, ogrzewanie).
- Budowa wspólnych schronów w piwnicy.
🔹 Patrolowanie i czuwanie
- Straż nocna, czuwanie nad wejściem do budynku.
- Obserwacja snajperów, informowanie o ostrzałach.
🔹 Organizacja wypraw
- Po wodę (często jedyna studnia była daleko).
- Po żywność lub drewno – wymagało odwagi i organizacji.
🔹 Wymiana zasobów
- Jeden sąsiad miał radio, drugi mąkę, trzeci baterie – wymiana była podstawą przetrwania.
👥 PRZYJACIELE, ZAUFANI ZNAJOMI, SPECJALIŚCI – WSPARCIE FUNKCJONALNE
To osoby spoza bezpośredniego otoczenia, ale zaufane i pomocne. Ich zadania zależały od umiejętności i dostępu:
🔹 Medycy, pielęgniarki
- Leczenie rannych, przeprowadzanie prowizorycznych zabiegów.
- Prowadzenie punktów opatrunkowych.
🔹 Rzemieślnicy i technicy
- Naprawy agregatów, pieców, radioodbiorników.
- Budowa improwizowanych urządzeń (np. destylatorów wody).
🔹 Osoby z kontaktami
- Ludzie, którzy mieli kontakt z Czerwonym Krzyżem, UNPROFOR, organizacjami pomocowymi.
- Zbieranie informacji z radia, pomoc w wymianie listów lub darów.
🔹 Łącznicy i „zdobywcy”
- Ryzykowali życie, by zdobyć jedzenie, lekarstwa, opał.
- Wymieniali towary na czarnym rynku.
🔄 Jak to działało razem?
Grupa musiała:
- Mieć jasny podział obowiązków (np. kto idzie po wodę, kto gotuje, kto pilnuje w nocy).
- Działać na podstawie zaufania i lojalności – jedna zdrada mogła wszystkich zniszczyć.
- Elastycznie reagować na zmieniającą się sytuację (ostrzał, brak prądu, głód).