🦷 Szkorbut – co to za choroba?
Szkorbut to choroba wynikająca z niedoboru witaminy C (kwasu askorbinowego) w organizmie. Obecnie rzadko występuje w krajach rozwiniętych, ale może się pojawić u osób z bardzo ubogą dietą lub zaburzeniami wchłaniania.
🔹 Rola witaminy C w organizmie
Witamina C jest niezbędna do:
- syntezy kolagenu – białka budującego skórę, dziąsła, naczynia krwionośne, kości,
- gojenia się ran,
- funkcjonowania układu odpornościowego,
- wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego.
Brak witaminy C osłabia tkanki i prowadzi do licznych objawów.
🔹 Przyczyny szkorbutu
Najczęstsze przyczyny to:
- Dieta uboga w świeże owoce i warzywa – głównie u osób starszych, alkoholików, samotnych.
- Zaburzenia wchłaniania – np. w chorobach jelit (Crohna, celiakia).
- Skrajne diety eliminacyjne – np. u dzieci z autyzmem lub osób na diecie „tylko mięso”.
- U niemowląt karmionych mlekiem pasteryzowanym bez suplementacji wit. C.
🔹 Objawy szkorbutu
Pierwsze objawy pojawiają się po 1–3 miesiącach niedoboru. Są to:
Wczesne objawy:
- zmęczenie, osłabienie,
- bóle mięśni i stawów,
- drażliwość, apatia.
Typowe objawy rozwiniętego szkorbutu:
- krwawiące, obrzęknięte dziąsła,
- rozchwiane zęby (a nawet ich wypadanie),
- wybroczyny na skórze – drobne siniaki, zwłaszcza na nogach,
- rany, które nie goją się lub goją się bardzo wolno,
- anemia,
- obrzęki i bóle kończyn,
- „korkociągowe” włosy – charakterystyczne zgięte i łamliwe,
- u dzieci: zahamowanie wzrostu, bóle kości, drażliwość.
🔹 Diagnozowanie szkorbutu
Rozpoznanie opiera się na:
- wywiadzie dietetycznym (brak spożycia witaminy C),
- objawach klinicznych,
- potwierdzeniu niskiego poziomu wit. C we krwi (jeśli dostępne),
- szybka poprawa po podaniu witaminy C potwierdza diagnozę.
🔹 Leczenie szkorbutu
Leczenie jest bardzo skuteczne:
- Suplementacja witaminy C:
- dorośli: 100–500 mg dziennie przez kilka tygodni,
- dzieci: mniejsze dawki (dostosowane do wieku),
- poprawa diety – włączenie świeżych warzyw i owoców, szczególnie:
- papryki, natki pietruszki, brokułów, truskawek, cytrusów, kiwi, porzeczek.
Objawy zaczynają ustępować już po kilku dniach, choć pełna regeneracja może potrwać kilka tygodni.
🔹 Zapobieganie szkorbutowi
- codzienne spożywanie warzyw i owoców bogatych w witaminę C,
- w okresie zimowym – mrożonki, kiszonki, suplementacja,
- u niemowląt karmionych sztucznie – podawanie mleka wzbogaconego w witaminę C.
📌 Ciekawostka historyczna
Szkorbut był powszechny wśród marynarzy i żeglarzy w XVII–XVIII wieku, którzy przez wiele miesięcy nie mieli dostępu do świeżych produktów. Dopiero podanie soku z cytryny lub kiszonej kapusty znacząco zmniejszyło śmiertelność.