Świece łojowe były robione z łoju zwierzęcego, czyli tłuszczu pozyskiwanego głównie z bydła (wołowego) lub owiec. To była tańsza i bardziej dostępna alternatywa dla świec woskowych.
Skład świec łojowych:
- Główny składnik: łój – przetopiony i oczyszczony tłuszcz zwierzęcy (najczęściej wołowy lub barani).
- Knot: zazwyczaj z lnianego, konopnego albo bawełnianego sznurka.
Jak robiono świece łojowe:
- Łój był topiony i oczyszczany z resztek mięsa i zanieczyszczeń.
- Następnie był przelewany do form z knotem (lub świece robiono przez wielokrotne maczanie knota w gorącym łoju).
- Po zastygnięciu – gotowe.
Wady świec łojowych:
- Nieprzyjemny zapach podczas spalania (zwłaszcza jeśli łój był słabo oczyszczony).
- Dymienie i kopcenie.
- Krótszy czas spalania w porównaniu do świec woskowych.
- Mogły łatwo się łamać lub kruszyć w chłodnych warunkach.
Zaletą była:
- niską cena i dostępność – każdy, kto hodował bydło, mógł sam zrobić takie świece.
W niektórych miastach były nawet przepisy zakazujące używania świec łojowych w kościołach czy zamkniętych przestrzeniach publicznych właśnie ze względu na zapach i dym.
Pewnie! Oto opis domowej produkcji świec łojowych – tak jak robiono to dawniej na wsi lub w warsztatach rzemieślniczych:
🕯️ Jak robiono świece łojowe – krok po kroku:
🔹 Krok 1: Pozyskanie i oczyszczenie łoju
- Źródło: łój pozyskiwano głównie z tłuszczu wołowego lub baraniego – zwykle przy okazji uboju.
- Topienie: surowy tłuszcz krojono na małe kawałki i topiono w garnku nad ogniem.
- Oczyszczanie:
- Po stopieniu oddzielano zanieczyszczenia (resztki mięsa, błony).
- Często łój przecedzano przez lnianą szmatkę.
- Dla lepszego zapachu czasem dodawano zioła (np. lawendę, tymianek) lub sól (hamowała jełczenie tłuszczu).
🔹 Krok 2: Przygotowanie knotów
- Materiał: lniany lub konopny sznurek, czasem bawełniany (jeśli dostępny).
- Knoty moczono w roztworze solnym lub zanurzano w stopionym łoju, by lepiej się paliły.
🔹 Krok 3: Formowanie świec
Dwie metody:
1. Maczanie (dla cienkich świec):
- Knot zawieszano na drążkach.
- Każdy knot wielokrotnie zanurzano w gorącym łoju, pozwalając warstwom zastygać pomiędzy zanurzeniami.
- Po kilkunastu-kilkudziesięciu razach świece miały odpowiednią grubość.
2. Użycie form (dla grubych świec):
- Knot przeciągano przez środek metalowej lub drewnianej formy.
- Formę zalewano gorącym łojem i pozostawiano do zastygnięcia.
- Po stwardnieniu świecę wyjmowano i przycinano knot.
🔹 Krok 4: Przechowywanie
- Gotowe świece przechowywano w chłodnym, suchym miejscu.
- Zwykle układano je w skrzyniach lub zawieszano na drążkach.
- Trzeba było je chronić przed gryzoniami (łój był dla nich przysmakiem!) i upałem.
🔹 Ciekawostki:
- W zimie świece robiono częściej – bo szybciej zastygały i było większe zapotrzebowanie na światło.
- Niektóre gospodynie używały popiołu drzewnego do wybielania łoju, by świece były jaśniejsze.
- Zapach palonego łoju był tak nieprzyjemny, że często zapalano kadzidło lub zioła, by go zamaskować.