DOZYMETR OSOBISTY licznik Geigera
Profesjonalne urządzenia są drogie i bardzo drogie. Potrzebują je wyłącznie profesjonaliści pracujący w środowisku w którym bardzo dokładny pomiar jest niezbędny oraz trwałość takich urządzeń.
Nie polecam kupować urządzeń tego typu „z drugiej ręki” czy na jakiś chińskich platformach.
Mogę polecić natomiast urządzenie nadające się idealnie do użytku osobistego produkcji rosyjskiej. Używam go od lat i nie mogę powiedzieć o nim złego słowa.
Jego jedyną wadą jest obudowa plastikowa, która przez przenoszenie urządzenia, korzystanie z niego potrafi się po pewnym czasie rozkleić. Wystarczy jednak odrobina kleju i jest „jak nowe”. Niestety producentem jest firma z Rosji i czasem dostępność na rynku może być ograniczona.
Urządzenie niestety w czasie COVID19 podrożało o 100% i dziś w Polsce kosztuje około 800 zł.
Dozymetr jest bardzo mały i bardzo prosty w obsłudze, co jednak nie zwalnia użytkownika z dokładnym zapoznaniem się z jego instrukcją.
Trzeba też koniecznie przeczytać o dawkach promieniowania, aby rozumieć dane odczytane na dozymetrze.
Wiedzę podstawową w tym temacie umieszczam poniżej, z dodatkowym komentarzem.
Jeżeli nie poznasz tej wiedzy, to zakup takiego urządzenia wydaje się małoprzydatny.
PO CO MI DOZYMETR?
Nie wiemy kiedy pojawi się skażenie i jak jest silne oraz kiedy się schować, ukryć przed nim i co równie ważne, kiedy wyjść z ukrycia.
Dozymetr poinformuje nas, że dawka promieniowania w naszym otoczeniu zaczyna nam zagrażać i należy znaleźć schronienie lub w nim pozostać.
UWAGA!
W miejscu w którym przebywasz nie musi wystąpić skażenie, ale może pojawić się w Twoim otoczeniu ktoś kto uległ skażeniu (jest skażony) czy posiada ze sobą przedmioty skażone. Może sobie taka osoba nie zdawać z tego jeszcze sprawy, że jest napromieniowania i że stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia innych. Musisz wiedzieć z kim się zadajesz, komu pomagasz, co otrzymujesz, kupujesz od kogoś, wymieniasz się z nim. Osoby handlujące starymi przedmiotami posiadają dozymetry (wiedzą wówczas, że te przedmioty są „czyste” i nie przyjechały do nas z terenu Czarnobyla czy Fukushimy).
PROMIENIOWANIE, SKAŻENIE kiedy się chronić
….
NAPROMIENIOWANIE
Na wykresie widać, jak zmniejszają się szanse przeżycia po kolejnych dniach od zdarzenia napromienienia, wraz z opisem typowych objawów:
- Dzień 1: Nudności, wymioty – szansa około 95%
- Dzień 2–3: Faza utajenia (brak objawów) – spadek do ~70–85%
- Dzień 4: Gorączka, biegunka – szansa ~50%
- Dzień 5: Infekcje, krwawienia – szansa ~30%
- Dzień 6: Ciężkie objawy manifestacji – szansa ~15%
- Dzień 7: Decyzja o śmierci lub powolnej poprawie – szansa <5%
Dane mają charakter poglądowy i odnoszą się do ostrego zespołu popromiennego przy wysokiej dawce promieniowania.
Zjawisko napromienienia i jego wpływ na organizm jest mierzone w jednostkach siwertów (Sv) i mikrisiwertach (µSv), gdzie:
- 1 Sv = 1 000 000 µSv
- Mikrosiwert to jednostka o mniejszej skali, stosowana do codziennych dawek promieniowania.
Dla napromienienia, efekty zdrowotne mogą być rozpoznawane przy określonych poziomach napromienienia, np.:
🌍 Typowe poziomy promieniowania (µSv):
- 0,1 µSv – promieniowanie tła w ciągu godziny.
- 10 µSv – roczna dawka tła promieniowania, jaką dostaje osoba żyjąca w typowych warunkach.
- 100 µSv – roczna dawka promieniowania z tła w niektórych regionach o wysokim promieniowaniu.
- 1 000 µSv (1 mSv) – średnia dawka roczna dla pracowników w przemyśle jądrowym.
- 10 000 µSv (10 mSv) – może powodować efekty zdrowotne, np. zmiany w komórkach.
📈 Skala napromienienia (w µSv) a skutki zdrowotne:
- 50–100 mSv (50 000–100 000 µSv) – możliwe objawy choroby popromiennej, takie jak zmniejszenie liczby białych krwinek.
- 200 mSv (200 000 µSv) – zwiększone ryzyko zachorowania na raka.
- 1 000 mSv (1 000 000 µSv) – mogą wystąpić objawy choroby popromiennej (np. nudności, wymioty).
- 5 000 mSv (5 000 000 µSv) – śmierć w wyniku ostrej choroby popromiennej (czynniki zależne od szybkości napromienienia).
Na wykresie widać, jak zmieniają się szanse przeżycia oraz poziom napromienienia w mikro-siwertach (µSv) w zależności od dni po napromienieniu. Każdy dzień jest opisany związaną z nim dawką promieniowania oraz szansą przeżycia, z oznaczeniem objawów, które pojawiają się w zależności od stopnia napromienienia.
Zauważ, że poziom promieniowania w µSv jest skalowany, a objawy stają się coraz bardziej poważne w miarę wzrostu dawki.
Typowe poziomy promieniowania tła, mierzone w mikrosiwertach (µSv), różnią się w zależności od kraju i regionu. Główne czynniki wpływające na promieniowanie tła to:
- Naturalne źródła promieniowania: promieniowanie kosmiczne, promieniowanie z ziemi (radon, pierwiastki radioaktywne w glebie).
- Zanieczyszczenie radioaktywne: związane z działalnością człowieka (np. przemysł jądrowy, testy broni jądrowej).
- Wysokość nad poziomem morza: wyższe obszary są bardziej narażone na promieniowanie kosmiczne.
Typowe poziomy promieniowania tła w µSv dla różnych krajów:
🌍 Średnia wartość globalna:
- 0,1–0,2 µSv/godz. – średnia wartość promieniowania tła na świecie.
📊 Promieniowanie tła w różnych krajach:
| Kraj | Średnie roczne promieniowanie tła | Typowy poziom w µSv/godz. |
|---|---|---|
| Polska | 1,5–2,0 mSv (1 500–2 000 µSv) | 0,17 µSv/godz. |
| USA | 3 mSv (3 000 µSv) | 0,34 µSv/godz. |
| Indie | 1,5–2 mSv (1 500–2 000 µSv) | 0,17 µSv/godz. |
| Japonia | 1–2 mSv (1 000–2 000 µSv) | 0,11 µSv/godz. |
| Kanada | 1,8–2,5 mSv (1 800–2 500 µSv) | 0,20 µSv/godz. |
| Szwajcaria | 2–3 mSv (2 000–3 000 µSv) | 0,23 µSv/godz. |
| Chiny | 1–2 mSv (1 000–2 000 µSv) | 0,11 µSv/godz. |
| Australia | 1,2–2 mSv (1 200–2 000 µSv) | 0,14 µSv/godz. |
| Francja | 2–3 mSv (2 000–3 000 µSv) | 0,23 µSv/godz. |
| Brazylia | 1–3 mSv (1 000–3 000 µSv) | 0,11–0,34 µSv/godz. |
🌄 Obszary o wyższym promieniowaniu tła:
- Wysokogórskie regiony (np. Andy, Himalaje) – promieniowanie kosmiczne może być wyższe, np. w La Paz (Boliwia).
- Obszary o dużym naturalnym zanieczyszczeniu radonem (np. w niektórych częściach Czech, Polski, Ukrainy).
- Wulkaniczne regiony – wyższe promieniowanie z ziemi w miejscach takich jak Islandia.
🌍 Wpływ wysokości nad poziomem morza:
- Na wyższych wysokościach promieniowanie kosmiczne jest wyższe. Przykładem jest La Paz w Boliwii (ok. 3 600 m npm), gdzie poziom promieniowania tła może wynosić nawet 2 mSv rocznie.
💡 Podsumowanie:
Promieniowanie tła w większości krajów wynosi od 1 do 3 mSv rocznie (1 000–3 000 µSv), ale są regiony, gdzie poziom ten może być wyższy z powodu naturalnych warunków geologicznych lub wysokości nad poziomem morza.
ZWIERZĘTA DOMOWE I HODOWLANE A PROMIENIOWANIE
Zwierzęta domowe różnią się od ludzi pod względem tolerancji na promieniowanie, a różne gatunki mają różne poziomy odporności na promieniowanie jonizujące. W przypadku zwiększonej dawki promieniowania, w zależności od organizmu, reakcje mogą się różnić. W ogólnych ramach, zwierzęta, takie jak psy, koty, czy ptaki, mogą przetrwać pewne dawki promieniowania, które byłyby śmiertelne dla ludzi, ale nie jest to reguła i może zależeć od długości ekspozycji oraz innych czynników.
🌍 Dawki promieniowania:
Zwykle dla ludzi uznaje się, że:
- 0,1–1 Sv (100–1 000 mSv) – są to dawki, które mogą prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń zdrowia.
- 1–5 Sv (1 000–5 000 mSv) – mogą spowodować śmierć w ciągu kilku dni lub tygodni.
📊 Porównanie tolerancji na promieniowanie:
Zwierzęta domowe, jak psy czy koty, mogą przyjąć większe dawki promieniowania niż ludzie, jednak nie ma jednoznacznych danych dla wszystkich zwierząt. Przyjmuje się, że mogą tolerować około 2-3 razy większe dawki, ale wciąż mogą być narażone na choroby popromienne.
Na wykresie przedstawiono przybliżone wartości LD50/30 (dawka w Sv powodująca śmierć 50% populacji w ciągu 30 dni) dla wybranych gatunków:
- Kurczak: 7 Sv (największa odporność)
- Pies: 6 Sv
- Kot: 5 Sv
- Świnia: 4 Sv (podobnie jak człowiek)
- Krowa: 3,5 Sv
- Owca: 3 Sv
- Człowiek: 4 Sv
Zwierzęta takie jak ptaki gospodarskie (kurczaki) czy ssaki domowe (psy, koty) mogą tolerować relatywnie wyższe dawki promieniowania niż ludzie, podczas gdy bydło i owce mają nieco niższe progi LD50. Te wartości są przybliżone i mogą różnić się w zależności od warunków eksperymentalnych oraz sposobu napromieniania.
Na rozszerzonym wykresie przedstawiono przybliżone wartości LD50/30 dla różnych zwierząt, w tym także innych zwierząt hodowlanych i domowych:
- Koń: 3 Sv
- Królik: 2,5 Sv
- Fretka: 3,5 Sv
- Chomik: 1,5 Sv
- Żółw: 4,5 Sv
- Rybki: 0,5 Sv (najniższa odporność)
Wartości te wskazują na różnice w tolerancji na promieniowanie między poszczególnymi gatunkami. Niektóre zwierzęta, jak rybki, są bardziej wrażliwe na promieniowanie, podczas gdy inne, mogą tolerować większe dawki.
Ochrona przed skażeniem radioaktywnym
Aby najlepiej ochronić się w domu przed skażeniem i promieniowaniem radioaktywnym, można podjąć kilka podstawowych działań:
- Odległość: Pozostań w domu, wybierz centralny pokój, najlepiej bez okien (np. piwnicę).
- Uszczelnienie: Zamknij okna i drzwi, zadbaj o uszczelnienie wszelkich szczelin.
- Zasłona: Ochrona przed promieniowaniem, np. stawianie ciężkich przeszkód.
- Jod: Magazynowanie jodu (potasowego).
- Zasoby: Utrzymywanie zapasów niezbędnych rzeczy oraz gotowość do ewakuacji.
Poniżej najważniejsze działania, które możesz podjąć w domu, by zminimalizować ryzyko skażenia i napromienienia:
- Schronienie
- Wejdź do wnętrza budynku jak najszybciej i pozostań tam – to najskuteczniejsza metoda ograniczenia narażenia.
- Wybierz pomieszczenie możliwie jak najdalej od zewnętrznych ścian i okien (np. pokój środkowy, piwnica).
- Uszczelnienie pomieszczenia
- Zamknij i uszczelnij drzwi, okna, wentylację i szczeliny taśmą klejącą lub wilgotnymi ręcznikami.
- Jeśli masz–połóż folie/plastik na oknach, zwiększając ochronę przed drobnym pyłem i parachą.
- Filtracja powietrza
- Wyłącz rekuperację i wentylatory nawiewne.
- Jeśli posiadasz przenośny oczyszczacz powietrza z filtrem HEPA, ustaw go na tryb cyrkulacji wewnętrznej.
- Jodyna (blokada tarczycy)
- Przyjmij preparat z jodkiem potasu tylko na zalecenie władz sanitarnych – zapobiegnie to pochłanianiu promieniotwórczego jodu przez tarczycę.
- Dekontaminacja osobista
- Zdejmij na zewnątrz zanieczyszczoną odzież, włóż ją do szczelnego worka.
- Weź prysznic, używając szamponu i mydła, koncentrując się na skórze i włosach – promieniotwórcze cząstki łatwo się do nich przyklejają.
- Zapas niezbędnych środków
- Woda butelkowana i żywność o długim terminie przydatności na co najmniej 72 godziny.
- Radio bateryjne lub na korbkę, lampka, latarki i zapas baterii.
- Zasada „7 / 10”
- Po typowym wybuchu jądrowym aktywność opadu maleje w czasie:
- po 7 godzinach – 1/10 początkowej dawki,
- po 49 godzinach – 1/100,
- po 2 tygodniach – 1/1 000.
- Dzięki temu po kilkunastu godzinach schronienie wzmaga ochronę, a po upływie kilku dni możliwe jest bezpieczniejsze opuszczenie budynku.
- Po typowym wybuchu jądrowym aktywność opadu maleje w czasie:
- Monitorowanie sytuacji
- Śledź oficjalne komunikaty (radio, telewizja, internet) służb ratunkowych i sanepidu – podadzą dawki krytyczne oraz decyzje o ewentualnej ewakuacji.
Podsumowanie: Pierwszym i najważniejszym krokiem jest schronienie i uszczelnienie budynku oraz ograniczenie wentylacji. Dodatkowo – jeśli zaleci to sanepid – blokada tarczycy preparatem jodku potasu, filtracja powietrza, dekontaminacja osobista i przygotowany zapas. Zasada „7/10” pozwala ocenić, kiedy można bezpiecznie opuścić schronienie.
Jodek potasu (KI) podaje się profilaktycznie w przypadku zagrożenia skażeniem radioaktywnym jodem-131, który gromadzi się w tarczycy i może zwiększać ryzyko raka tego narządu. Jodek potasu nasyca tarczycę stabilnym jodem, blokując wchłanianie radioaktywnego. Ale nie wszyscy powinni go przyjmować.
✅ Kto powinien przyjąć jodek potasu:
| Grupa | Uzasadnienie |
|---|---|
| 👶 Niemowlęta i dzieci | Najbardziej narażeni na raka tarczycy, tarczyca intensywnie pracuje |
| 👩 Kobiety w ciąży | Chroni płód, który również ma rozwijającą się tarczycę |
| 👩🍼 Kobiety karmiące piersią | Chroni matkę i pośrednio dziecko |
| 🧒 Młodzież do 18 r.ż. | Wysoka aktywność tarczycy, większe ryzyko nowotworu |
| 👨 Dorośli do 40 r.ż. | Umiarkowane ryzyko, szczególnie jeśli dawka promieniowania wysoka |
| 👨⚕️ Osoby pracujące w strefach zagrożenia (ratownicy, personel medyczny) | Wyższe ryzyko ekspozycji |
❌ Kto NIE powinien przyjmować jodku potasu (chyba że zaleci lekarz):
| Grupa | Uzasadnienie |
|---|---|
| 👴 Dorośli powyżej 40 r.ż. | Niskie ryzyko raka tarczycy, a wyższe ryzyko działań niepożądanych |
| 🧓 Osoby z chorobami tarczycy (np. Hashimoto, nadczynność) | Możliwe pogorszenie choroby |
| 🧪 Osoby uczulone na jod | Reakcje alergiczne, obrzęk, pokrzywka, anafilaksja |
| 🫁 Osoby z niektórymi chorobami skóry (np. opryszczkowe zapalenie skóry) | Jodek potasu może nasilać objawy |
| ❤️ Osoby z chorobami serca lub nerek (w przypadku nadmiaru jodu) | Zaburzenia elektrolitowe, zatrucie |
🧴 Dawka jodku potasu (wg WHO):
| Grupa wiekowa | Dawka KI |
|---|---|
| Niemowlęta <1 m-c | 16 mg |
| Niemowlęta 1 m-c – 3 lata | 32 mg |
| Dzieci 3–12 lat | 65 mg |
| Młodzież 13–18 lat (do 70 kg) | 65 mg |
| Dorośli i młodzież >70 kg | 130 mg |
⚠️ Ważne:
- Jodek potasu nie chroni przed innymi radioaktywnymi izotopami (np. cez-137, stront-90).
- Należy go przyjąć najlepiej 1–2 godziny przed lub maksymalnie do 6 godzin po ekspozycji.
- Nie należy brać profilaktycznie bez zaleceń służb medycznych!
Dawki promieniowania i ich wpływ na rośliny:
- Do 0,1 Gy (100 mSv):
- Brak zauważalnych efektów. Rośliny mogą wykazywać drobne zmiany w metabolizmie, ale nie prowadzi to do uszkodzeń.
- 0,1 – 1 Gy (100 – 1 000 mSv):
- Zahamowanie wzrostu. Rośliny mogą wykazywać spowolniony wzrost, mniejsze kiełkowanie nasion, a także osłabienie korzeni i liści. Może wystąpić zmniejszenie liczby zawiązanych owoców lub nasion.
- 1 – 5 Gy (1 000 – 5 000 mSv):
- Uszkodzenie komórek i tkanek. Widoczne objawy uszkodzeń na liściach, korzeniach, pędach i kwiatach. Zmniejszenie wydajności fotosyntezy, zgnilizna korzeni, a także zmniejszenie zdolności roślin do rozmnażania.
- 5 – 10 Gy (5 000 – 10 000 mSv):
- Śmierć rośliny. Przy tej dawce rośliny mogą nie przeżyć, a te, które przetrwają, będą poważnie uszkodzone. Niektóre rośliny mogą stracić zdolność do kiełkowania i wzrostu.
- Powyżej 10 Gy (10 000 mSv):
- Całkowite zniszczenie rośliny. Rośliny umierają niemal natychmiast. Kiełkowanie i wzrost stają się niemożliwe, a tkanki roślinne ulegają zniszczeniu w wyniku silnego uszkodzenia komórek i struktur molekularnych.
Długofalowe skutki:
- Mutacje genetyczne: Rośliny, które przetrwają niższe dawki promieniowania, mogą wykazywać zmiany genetyczne, prowadzące do mutacji, które mogą mieć wpływ na ich zdolność do rozmnażania lub wzrostu.
- Zmniejszenie bioróżnorodności: W wyniku długotrwałego napromieniania może dojść do ograniczenia liczby gatunków roślin w danym ekosystemie.
W skrócie, promieniowanie może poważnie wpłynąć na zdrowie roślin, powodując uszkodzenie tkanek i zmniejszenie plonów, a w wyższych dawkach może prowadzić do ich całkowitej śmierci.
Spożycie skażonej żywności, szczególnie skażonej promieniowaniem jonizującym, może prowadzić do różnych poważnych skutków zdrowotnych. Skażenie żywności może mieć miejsce na skutek opadów radioaktywnych po wybuchu jądrowym, awariach reaktorów jądrowych (np. w Czarnobylu, Fukushimie) lub innych źródeł zanieczyszczenia. Oto jak promieniowanie wpływa na żywność oraz zdrowie:
Skażenie żywności promieniowaniem:
- Rodzaje skażenia:
- Skażenie powierzchniowe – promieniowanie osadza się na powierzchni owoców, warzyw, mięsa czy ziarna, powodując, że te produkty stają się źródłem zanieczyszczenia po ich spożyciu.
- Skażenie wewnętrzne – wnikanie izotopów radioaktywnych do wnętrza roślin i zwierząt, które później trafiają do łańcucha pokarmowego.
- Izotopy radioaktywne najczęściej obecne w skażonej żywności:
- Jod-131 – łatwo wchłaniany przez organizm, gromadzi się w tarczycy i może prowadzić do raka tarczycy.
- Cez-137 i Stront-90 – mogą osadzać się w kościach i mięśniach, powodując uszkodzenie szpiku kostnego oraz innych tkanek.
- Pluton-239 i Americium-241 – te izotopy mogą gromadzić się w wątrobie i płucach, mając działanie rakotwórcze.
Skutki zdrowotne spożycia skażonej żywności:
- Działanie na organizm:
- Pośrednie napromienienie – spożycie skażonej żywności powoduje, że promieniowanie dociera do wnętrza organizmu, uszkadzając komórki i tkanki, co może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych.
- Choroby nowotworowe – spożycie żywności skażonej może prowadzić do uszkodzenia DNA, co zwiększa ryzyko wystąpienia raka, zwłaszcza raka tarczycy, kości czy płuc.
- Choroby układu krwiotwórczego – w przypadku skażenia promieniowaniem radioaktywnym może dojść do uszkodzenia szpiku kostnego, prowadząc do niedokrwistości, zmniejszenia liczby białych krwinek i zwiększonego ryzyka infekcji.
- Zatrucie i ostre choroby popromienne – wysokie dawki promieniowania mogą prowadzić do zatrucia organizmu, uszkodzenia przewodu pokarmowego, nudności, wymiotów i biegunki.
- Objawy zatrucia promieniotwórczego:
- Wczesne objawy (w ciągu godzin do kilku dni): nudności, wymioty, utrata apetytu, bóle głowy, osłabienie.
- Późne objawy (po kilku tygodniach): uszkodzenie tkanek, zakażenia, oparzenia wewnętrzne, upośledzenie funkcji narządów wewnętrznych.
Co zrobić, aby uniknąć spożycia skażonej żywności?
- Monitorowanie jakości żywności:
- Słuchaj oficjalnych komunikatów – w sytuacji zagrożenia radioaktywnego rządy i agencje zdrowia publicznego będą ostrzegać przed spożywaniem żywności z zanieczyszczonych rejonów.
- Sprawdzaj poziom skażenia – w niektórych przypadkach żywność może być testowana na obecność radioaktywnych izotopów, a informacje na ten temat będą publicznie dostępne.
- Unikaj spożywania żywności w rejonach skażonych:
- Zatrzymanie importu – po katastrofie nuklearnej, kraje mogą zatrzymać import żywności z zanieczyszczonych regionów.
- Skrupulatne czyszczenie żywności – w przypadku, gdy masz dostęp do żywności z potencjalnie skażonych rejonów, należy ją dokładnie umyć, obierać skórkę lub obróbkę termiczną.
- Zasady przechowywania żywności:
- Przechowuj żywność w zamkniętych pojemnikach – zapobiega to zanieczyszczeniu przez radioaktywne pyły osiadające na powierzchni żywności.
- Korzyść z długoterminowego przechowywania – trzymanie zapasów żywności w bezpiecznym miejscu przez dłuższy czas pozwala na uniknięcie ryzyka spożycia świeżych produktów w czasie, kiedy wciąż mogą być skażone.
Podsumowanie:
Spożycie skażonej żywności może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak choroby nowotworowe, zaburzenia układu krwiotwórczego czy zatrucia popromienne. Ważne jest monitorowanie jakości żywności i przestrzeganie zaleceń służb zdrowia w przypadku skażenia promieniowaniem.
Rośliny, które spożywamy, mogą kumulować szkodliwe promieniowanie, szczególnie w wyniku napromieniowania gleby, wody lub powietrza. Różne rośliny mają różne zdolności do absorbowania radioaktywnych izotopów, a to, które z nich gromadzą najwięcej promieniowania, zależy od ich struktury biologicznej, sposobu wzrostu oraz rodzaju promieniowania. Poniżej znajduje się lista roślin, które mogą kumulować najwięcej promieniowania:
1. Rośliny korzeniowe (np. marchew, burak, ziemniak):
- Mechanizm kumulacji: Rośliny te mogą kumulować izotopy radioaktywne, szczególnie stront-90 i cez-137, ponieważ wchłaniają substancje ze zanieczyszczonej gleby. Ich system korzeniowy pozwala na intensywne wchłanianie minerałów i substancji chemicznych z gleby, w tym radioaktywnych izotopów.
- Szczególna podatność: Ziemniaki, buraki, marchewki i inne rośliny korzeniowe mogą zatrzymywać promieniowanie, szczególnie w warunkach długotrwałego skażenia gleby.
2. Zboża (np. pszenica, ryż, kukurydza):
- Mechanizm kumulacji: Zboża, zwłaszcza te, które rosną w glebie zanieczyszczonej, mogą kumulować cez-137 i stront-90. Ponieważ zboża rosną szybko i mają rozbudowany system korzeniowy, mogą wchłaniać radioaktywne izotopy, które następnie trafiają do ziaren.
- Szczególna podatność: Kukurydza i pszenica mogą kumulować izotopy w całej roślinie, w tym w ziarnach, które spożywamy.
3. Rośliny strączkowe (np. fasola, groch, soja):
- Mechanizm kumulacji: Rośliny strączkowe, podobnie jak zboża, mogą wchłaniać izotopy radioaktywne z gleby i wody. Zawierają azot w formie aminokwasów i białek, co może powodować ich zdolność do kumulowania izotopów takich jak cez-137.
- Szczególna podatność: Soja i inne strączki mogą kumulować szkodliwe substancje promieniotwórcze w swoich nasionach i łodygach.
4. Rośliny liściaste (np. sałata, szpinak, kapusta):
- Mechanizm kumulacji: Rośliny te wchłaniają izotopy radioaktywne, szczególnie jod-131, który może gromadzić się w liściach i innych częściach rośliny. Ponieważ liście są bardziej narażone na zanieczyszczenie powietrzem, łatwiej mogą wchłonąć izotopy z opadów radioaktywnych.
- Szczególna podatność: Sałata, szpinak, kapusta i inne rośliny liściaste, które są uprawiane na zewnątrz, mogą wchłonąć promieniowanie atmosferyczne.
5. Owoce (np. jabłka, winogrona, pomarańcze):
- Mechanizm kumulacji: Owoce, zwłaszcza te rosnące na drzewach, mogą kumulować promieniowanie, zwłaszcza w wyniku opadów radioaktywnych. Cez-137 i jod-131 mogą osiadać na skórkach owoców i być wchłaniane przez rośliny.
- Szczególna podatność: Jabłka i winogrona, które rosną w otwartym terenie, mogą wchłaniać promieniowanie, zwłaszcza gdy są narażone na opady radioaktywne.
6. Drzewa iglaste (np. sosna, jodła, świerk):
- Mechanizm kumulacji: Drzewa iglaste mogą kumulować izotopy radioaktywne w igłach i drewnie. Cez-137 oraz inne izotopy mogą zostać zatrzymane w igłach, które są długo eksponowane na zanieczyszczenie powietrzem.
- Szczególna podatność: Chociaż drzewa iglaste nie są roślinami spożywanymi bezpośrednio przez ludzi, niektóre ich części mogą zostać użyte w produktach spożywczych (np. miód z drzew iglastych), co może prowadzić do spożycia promieniowania.
Ogólne zasady dotyczące kumulacji promieniowania:
- Rośliny a promieniowanie: Rośliny, które mają zdolność wchłaniania dużych ilości wody, mogą kumulować więcej substancji radioaktywnych, ponieważ woda transportuje promieniowanie do tkanek roślinnych.
- Kumulacja w glebie: Wysokie poziomy skażenia gleby prowadzą do zwiększonego wchłaniania radioaktywnych izotopów przez rośliny, szczególnie w przypadku roślin o silnym systemie korzeniowym.
Podsumowanie:
Rośliny, które kumulują najwięcej szkodliwego promieniowania, to głównie rośliny korzeniowe (ziemniaki, marchew), zboża (pszenica, kukurydza), strączki (soja, fasola) oraz rośliny liściaste (sałata, kapusta). Ponieważ promieniowanie może zostać zatrzymane w różnych częściach rośliny (korzeniach, liściach, owocach), ich spożycie może wiązać się z ryzykiem narażenia na substancje radioaktywne, zwłaszcza w rejonach skażonych.
Jaką maskę przeciwgazową kupić? | Maski przeciwgazowe dla dzieci i młodzieży